Alemus haldâttâhriehti lii onne hilgom sämitige haldâttâs ucâmuš laavâvyeimi finnim miärádâsâi raččomist. Ucâmuš čuosâi ohtsis 97 alemus haldâttâhrievti ivij 2011 já 2015 adelem miärádâsân, mast alemus haldâttâhriehti lâi sämitige haldâttâs miärádâsâst tohhum vaidâlus keežild meridâm, et persovn merkkejuvvoo sämitige vaaljâluvâttâlmân.
Ucâmuš kuávdáš vuáđustâssân lijjii OA olmoošvuoigâdvuotâkomitea 1.2.2019 adelem uáivileh. Olmoošvuoigâdvuotâkomitea lâi arvâlâm, et Suomâ lii luávkkám aalmugjeessânvuoigâdvuođáid já politlijd vuoigâdvuođáid kyeskee aalmugijkoskâsii almossopâmuš (KP-sopâmuš) 25 já 27 artiklast uáivildum vuoigâdvuođâid ton keežild, et alemus haldâttâhrievti nuuvt kočodum ubâlâšvuotâárvuštâllâmmiärádâsâin väldim tulkkum sämitiggelaavâ 3 §:st siäđudum valjâluvâttâlmân kullum meridemvuáđustâsâin ij lamaš vuáđudum kuáhtulijd já objektivlijd aggáid.
Alemus haldâttâhriehti arvâl raččomnáál uccum 33 miärádâs uáinust, et toh iä lamaš raččomucâmušâst uáivildum ubâlâšvuotâárvuštâllâmmiärádâsah. Miärádâsâin persovn lâi meridum merkkimnáál vaaljâluvâttâlmân jo-uv kielâvuáđustâssáin (sämitiggelaahâ 3 § 1 saje) tâi maajeeldpuátteevuáđustâssáin (sämitiggelaahâ 3 § 3 saje). Täi miärádâsâi uásild alemus haldâttâhriehti hilgoi raččommiärádâs oovtâmielâlávt. Ohtâ täin miärádâsâin lii olgosadelum ihekirjemiärádâssân (AHR 2019:89).
Raččomnáál uccum miärádâsâin 64 kuoskii persovnáid, kiäh lijjii meridum merkkimnáál valjâluvâttâmân ubâlâšvuotâárvuštâllâm vuáđuld, sehe áášánkullee ulmui maajeeldpuátteid. Täi miärádâsâi uásild alemus haldâttâhriehti hilgoi raččomucâmuš jienâstem maŋa. Ohtâ täin miärádâsâin lii olgosadelum ihekirjemiärádâssân (AHR 2019:90).
Alemus haldâttâhriehti arvâl, nube náál ko olmoošvuoigâvuotâkomitea čuávdus, et tot ij lamaš ubâlâšvuođâ árvuštâldijnis kuáđđám tuárispel sämitiggelaavâ 3 §:st mainâšum objektivlijd kriterijd ige heiviittâm njuolgâdus puástud ton čuovâst, maggaar aalmugijkoskâsâšriävtálâš vuáválâšvuotâ lâi kevttimnáál miärádâstoohâm ääigi. Täin uáinuiäruin huolâthánnáá alemus haldâttâhriehti ij pieijâm koččâmuš vuálá olmoošvuoigâdvuotâkomitea uáivilijd KP-sopâmušâst já aalmugijkoskâsii rievti eres käldein suorgiittum algâaalmugij kollektivlijd vuoigâdvuođáid kyeskee miärádâsâi tulkkuumist, nuuvt ko juávkkutuhhiittem merhâšuumeest.
Raččomvuáđustâsâi uásild alemus haldâttâhriehti páhudij, et áášánkullee ucâmuš čuosâttâhhân leijee miärádâsâi maŋa adelum olmoošvuoigâdvuotâkomitea čuávduseh iä lamaš haldâttâhlaavâkevttimlaavâ 63 § 1 moomeent 3 saajeest uáivildum uđđâ čielgiittâs, mut ääši koolgâi árvuštâllâđ 2 saajeest uáivildum tuođânálásávt puástu laavâ heiviittem uáinust. Täi osij alemui tuámustoovlij vuáválâšvuođâst lâi adelum merhâšume toos, ličij-uv laavâ heiviitteijee kolgâm jo ton ääigi čuávdimvuáválâšvuođâ čuovâst leđe tiäđulâš aalmugijkoskâsii kocceemorgaan tulkkuumist. Alemus haldâttâhriehti arvâl, et ääšist ij lamaš puohtum oovdân tagareh aagah, moh adeliččii suujâ spiehâstiđ taan alemui tuámustoovlij vuáhádum linjeest.
Nuuvtpa alemus haldâttâhriehti arvâlij, et ubâlâšvuotâárvuštâllâmmiärádâsâi raččomân ij lamaš haldâttâhlaavâkevttimlaavâst uáivildum aggâ.
Alemus haldâttâhriehti lii onne postâdâm miärádâsâid sämitige haldâttâsân já valjâlävdikoodán sehe jyehi persovnân, kiäh láá lamaš miärádâs čuosâttâhhân.
Tiäđáttâs lahtosin láá ihekirjemiärádâsah. Čuávdimčielgiittâsah láá almostittum meid tavekielân já suomâkielân.
Ohtâvuotâtiäđuh:
Päivi Musakka, viestâdemhovdâ,
050 341 1347,
paivi.musakka(at)oikeus.fi
Čuávdimčielgiittâs ihekiirján
Ihekirjenummeer: AHR:2019:89
Adelempeivi: 5.7.2019
Vuorkkimnummeer: 3166
Diaarinummeero: 1552/3/19
ECLI-tubdâldâh: ECLI:FI:KHO:2019:89
Paijeelmiärásâš nubástusuuccâm – Raččomucâmuš – OA olmoošvuoigâdvuotâkomitea – KP-sopâmuš – Aalmugijkoskâsii almossopâmuš rikkom – Raččom iävtuh – Sämitiggevaaljah – Sämmilâšvuotâmiäruštâllâm – Merkkim valjâluvâttâlmân
Sämitige haldâttâs lâi uuccâm raččomnáál alemus haldâttâhrievti 30.9.2015 adelem laavâvuáimásii miärádâs, moin A lâi meridum merkkimnáál jienâstemvuoigâdvuođâlâžžân sämitige ive 2015 vaaljâi valjâluvâttâlmân. Raččomucâmuš lâi vuáđustâllum toin, et OA olmoošvuoigâdvuotâkomitea lâi jieijâs 1.2.2019 adelem uáivilijn arvâlâm, et Suomâ lâi luávkkám OA aalmug- já politlijd vuoigâdvuođáid kyeskee aalmugijkoskâsii almossopâmuš siskeldâm vuoigâdvuođâid ton keežild, et alemus haldâttâhrievti tulkkum sämitiggelaavâ 3 § siäđudum sämitige valjâluvâttâlmân merkkim iävtuin ij lamaš vuáđudum kuáhtulijd já objektivlijd kriteráid eromâšávt toi osij ko miärádâsâst lâi lamaš kiävtust nuuvt kočodum ubâlâšvuotâárvuštâllâm.
Alemus haldâttâhriehti páhudij, et raččomnáál uccum alemus haldâttâhrievti miärádâs vuáđustâsâin šoodâi čielgâsin, et A ááhu eeni vuossâmužžân oppum kiellân koolgâi ožžum čielgiittâs vuáđuld nabdeđ sämikielâ. Nuuvtpa A eeni ličij puáhtám merkkiđ jienâstemvuoigâdvuođâlâžžân sämitige vaaljâin. A lâi alemus haldâttâhrievti miärádâssáin meridum merkkimnáál sämitige valjâluvâttâlmân sämitiggelaavâ 3 § 3 saje mield.
Nuuvtpa ääšist ij lamaš koččâmuš sämitige haldâttâs raččomucâmušâst uáivildum tilálâšvuođâst, mast alemus haldâttâhriehti ličij heiviittâm valjâluvâttâlmân merkkim vuáđustâssân nuuvt kočodum ubâlâšvuotâárvuštâllâm. Alemus haldâttâhriehti arvâl, et ucâmuš ij adelâm suujâ A miärádâs raččomân.
Haldâttâhlaavâkevttimlaahâ 63 § 1 moomeent
Laahâ sämitiggeest 3 §
Kei meid AHR 2019:90
Čuávdimčielgiittâs ihekiirján
Ihekirjenummeer: AHR:2019:90
Adelempeivi: 5.7.2019
Vuorkkimnummeer: 3224
Diaarinumereh: 1499/3/19, 1561/3/19 ja 1564/3/19
ECLI-tubdâldâh: ECLI:FI:KHO:2019:90
Paijeelmiärásâš nubástusuuccâm – Raččom – Sämitiggevaaljah – OA olmoošvuoigâdvuotâkomitea – KP-sopâmuš – Aalmugijkoskâsii almossopâmuš luávkkám – Raččom iävtuh – Merkkim valjâluvâttâlmân – Algâaalmug – Sämmilâšvuotâmiäruštâllâm – Jiešdentifikaatio – Juávkkutuhhiittem - Ubâlâšvuotâárvuštâllâm
Sämitige haldâttâs lâi jieijâs ucâmušâst vaattâm iärrás lasseen kuulmâ alemus haldâttâhrievti adelem sämitige valjâluvâttâlmân lasseetmân kyeskee laavâvuáimálii miärádâs raččom. Taan kuulmâ miärádâsâst ohtâ kuoskâi perruu iäčán já lâi adelum 2011 (AHR 2011:81). Kyehti nube miärádâs, moh kuoskii perruu nieidân já aalgan, lijjii adelum ive 2015.
Raččomucâmuš vuáđustâllui toin, et OA olmoošvuoigâdvuotâkomitea lâi jieijâs 1.2.2019 adelem uáivilijn arvâlâm, et Suomâ lâi luávkkám OA aalmugjeessânvuoigâdvuođáid já politlijd vuoigâdvuođáid kyeskee aalmugijkoskâsii almossopâmuš (KP-sopâmuš) siskeldem vuoigâdvuođâid ton keežild, et alemus haldâttâhrievti tulkkum sämitige valjâluvâttâlmân kulluumân kyeskee miärášumvuáđustâsâin iärrás lasseen taan miärádâsâst uáivildum raččomnáál uccum miärádâsâin ij lamaš vuáđudum kuáhtulijd já objektivlijd aggáid eromâšávt toi osij ko miärádâsâst lâi kevttum objektivlij kriterij saajeest ubâlâšvuotâárvuštâllâm.
Alemus haldâttâhriehti hilgoi raččomucâmuš.
Olmoošvuoigâdvuotâkomitea lâi jieijâs uáivilijn páhudâm, et alemus haldâttâhriehti lâi kuáđđám maaŋgâ tábáhtusâst huámmášumettáá vátámuš ucemustáá oovtâ objektivlii vuáđustâs tevdimist já kiävttám ton saajeest “ubâlâšvuotâárvuštâllâm” tast, lii-uv persovn jieš “noonâ” uáinus mield annaam jieijâs sämmilâžžân.
Ubâlâšvuotâárvuštâlmist lâi lamaš alemus haldâttâhrievti čuávdusist merhâšume, jis persovn lâi vuolgâsajasávt tiävdám sämitiggelaavâ 3 § 2 saje sänihäämi miäldásii iävtu tast, et sun lâi taggaar persovn maajeeldpuáttee, kii lâi merkkejum tuodâr-, mecci- tâi kuálásteijeelappalâžžân eennâm- viärukyeddim- tâi jieggâkirjeest. Tot äšši, et tággáár merkkim lâi lamaš ääigi ovdil laavâ ovdâpargoin mainâšum ääigi ađai ive 1875, lâi kuittâg vaattâm lasečielgim tast, maht persovn lii nubenáál čonnâšum sämikulttuurân. Siämmáánáál laavâ 3 § 1 saajeest uáivildum kielâvuáđustâs uásild ubâlâšvuotâárvuštâlmist lâi puáhtám leđe merhâšume täin tábáhtusâin, ko stuorrâvaanhim sämikielâ oppâmist vuossâmužžân kiellân lâi puohtum oovdân čielgiittâs, mii ij lamaš kuittâg lamaš ollásávt čavos.
Nuuvtpa alemus haldâttâhriehti arvâlij, et tot ij lamaš ubâlâšvuođâ árvuštâldijnis kuáđđám tuárispel laavâst mainâšum objektivlijd kriterijd. Koččâmuš lâi lamaš laavâ tulkkuumist, mast viggui väldiđ vuotân sämitiggelaavâ ovdâpargoi, vuáđulahâváljukode arvâlusâi, eres aalmuglii lahâasâttem já aalmugijkoskâsii olmoošvuoigâdvuotâsopâmušâi sehe vuáđu- já olmoošvuoigâdvuotâpositivlii laavâtulkkum prinsip paaldâst meid OA näliolgoštem vuástásii komitea (CERD) avžuuttâsah sämmilâšvuotâmiäruštâllâm aalmugijkoskâsii riävtán vuáđuduvvee rievtis tulkkuumist. Ive 2015 meid vuáđulahâváljukodde lâi annaam jieijâs hundârušmijn PeVM 12/2014 vp iärrás lasseen jiešidentifikaatio já ubâlâšvuotâárvuštâllâm tehálâžžân sämmilâšvuotâmiäruštâllâm tulkkuumist.
Alemus haldâttâhriehti ij ovdeláá páhudum aalmuglii laavâ tulkkuumân kyeskee uáinuiäruin huolâthánnáá pieijâm koččâmuš vuálá olmoošvuoigâdvuotâkomitea uáinuid KP-sopâmušâst já aalmugijkoskâsii rievti eres käldein suorgiittum algâaalmugij vuoigâdvuođáid kyeskee miärádâsâi tulkkuumist. Komitea lâi eromâšávt tiäduttâm nuuvt kočodum juávkkutuhhiittem merhâšume laavâst siäđudum raijiittâsâi kuáhtulâšvuođâ já objektivlâšvuođâ árvuštâlmist.
Alemus haldâttâhriehti páhudij, et riehtivuáválâšvuođâ tâi tulkkum nubástus ij pyevti anneeđ tagarin vuáđustâssân, mon puávtáččij väldiđ haldâttâhlaavâkevttimlaavâ 63 § 1 moomeent 3 saajeest uáivildum uđđâ čielgiittâssân huámmášumán. Ive 2019 adelum olmoošvuoigâdvuotâkomitea čuávduseh iä lamaš taggaar eskin mainâšum 3 saajeest uáivildum uđđâ čielgiittâs, mon vuáđuld ive 2011 já 2015 tohhum miärádâsâid puávtáččij raččođ.
Laavâvyeimi finnim miärádâs raččom toin vuáđoin, et laahâ lii heiviittum haldâttâhlaavâkevttimlaavâ 63 § 1 moomeent 2 saajeest uáivildum vuovvijn tuođânálásávt puástud, váátá tom, et raččomucâmuš čuosâttâhhân leijee miärádâsâst laahâ lâi heiviittum čielgâsávt já koččâmušâittáá miärádâs adelem áigásii riehtitile vuástásávt. Laavâ heiviittemkoččâmuš máhđulâšvuotâ tulkkuđ maaŋgânáál ij vist šoddâd aagâ tuámustoovli laavâvuáimálii miärádâs raččomân (kei AHR 2017:140).
Haldâttâhlaavâkevttimlaavâst ij lah celkkum aalmugijkoskâsii olmoošvuoigâdvuotâkenigâsvuođâi kocemist toimâváldálii laavâkevttim- tâi kocceemorgaan adelem tuommiittâs tâi eres čuávdus merhâšuumeest paijeelmiärásii nubástusuuccâm vuáđustâssân. Raččommiärádâs tevdim tuođânálásávt puástu laavâ heiviittem uáinust árvuštâldijn merhâšume puáhtá leđe tast, lii-uv árvuštâllâmvuálásii aalmugijkoskâsii laavâkevttim- tâi kocceemorgaan riehtivuáválâšvuođâst monnii eres ääšist tohhum uđđâ tulkkum tâi tulkkum nubástume vâi tiättoo-uv tággáár tulkkum nomâlâssân raččom occee ääšist tohhum kocceemorgaan čuávdusist. Haldâttâhlaavâkevttimlaavâ 63 § 1 moomeent 2 saajeest uáivildum tuođânálásávt puástu laavâ heiviittem iävtuh iä veltihánnáá kuittâg tievâ tallegin, ko aalmugijkoskâsii laavâkevttim- tâi kocceemorgaan laŋgâtteijee čuávdus lii čuoccâm nomâlâssân aalmuglii tuámustoovli adelem miärádâsân, mon raččom áášánkullee ääšist lii uccum. Alemui tuámustoovlij vuáválâšvuođâst lii adelum merhâšume meid toos, ličij-uv laavâ heiviitteijee kolgâm jo ton áigásii čuávdimvuáválâšvuođâ čuovâst leđe tiäđulâš aalmugijkoskâsii kocceemorgaan tulkkuumist (kei AHR 2016:33 já AR 2014:93).
Jieijâs suogârdem loppâpuáđusin alemus haldâttâhriehti arvâlij, et raččomucâmuš čuosâttâhhân leijee ive 2011 miärádâsâst lijjii kevttum iššeen sämitiggelaavâ 3 § já ovdâpargoi lasseen OA näliolgoštem meddâlistem kieđâvuššee komitea (CERD) ive 2009 loppâkiäččudmeh, main arvâlui, et Suomâ kolgâččij adeliđ eenâb merhâšume persovnij jiešidentifikaation. Ko váldá vuotân áášánkullee kocceemorgaan adelem avžuuttâsâi mulsâšuddâm jiešidentifikaatio já juávkkutuhhiittem kooskâ jieškote-uv aaigij, tuše tot, et ive 2012 adelem avžuuttâsâstis komitea lâi lamaš huolâstum tast, et alemus haldâttâhrievti tuhhiittem miäruštâlmist iä tiäduttum tuárvi sämmilij jiešmeridemvuoigâdvuođah, ij meidgin merhâšâm, et ferttiiččij páhudiđ, et raččomnáál uccum ive 2015 miärádâsah liččii vuáđudum tuođânálásávt puástu laavâ heivitmân.
Olmoošvuoigâdvuotâkomitea lâi ive 2019 jieijâs adelem uáivilijn tärhismittám já čielgâsmittám sämmilâšvuođâ miäruštâllâm tulkkum algâaalmugáid kyeskee aalmugijkoskâsii rievti uáinust. Alemus haldâttâhriehti páhudij, et ovdil täid čuávdusijd aalmugijkoskâsij kocceemorgaanij vuáválâšvuotâ eromâšávt jiešidentifikaatio já juávkkutuhhiittem tiädduáárvu kooskâ lâi lamaš epičielgâs ko miäruštâllui, kii lii sämmilâš. Ij pyevti arvâliđ, et alemus haldâttâhriehti ličij tääl kieđâvuššâmnáál leijee miärádâsâi toohâm äigimuddoost heiviittâm laavâ puástud ton aalmugijkoskâsâšriävtálii vuáválâšvuođâ čuovâst, mii lâi kevttimnáál. Nuuvtpa ääšist iä lamaš puohtum oovdân tagareh vuáđustâsah, moh adeliččii suujâ spiehâstiđ laavâ tuođânálásávt puástud heivitmân kyeskee raččomvuáđustâs uásild alemui tuámustoovlij vuáhádum linjeest.
Ucâmušâst ij lamaš puohtum oovdân haldâttâhlaavâkevttimlaavâ 63 § uáivildum vuáđustâs miärádâs raččom várás.
Jienâstem 3 - 1 - 1. Oovdânpyehtee sierâ uáivil.
Haldâttâhlaavâkevttimlaahâ 63 § 1 moomeent
Laahâ sämitiggeest 1 § 1 moomeent, 3 §, 5 § 1 moomeent, 6 §, 13 § 3 moomeent, 14 §, 23 § 1 moomeent já 23 a § 1 moomeent
Aalmugjeessânvuoigâdvuođáid já politlijd vuoigâdvuođáid kyeskee almossopâmuš (KP-sopâmuš) 1 artikla 1 já 3 saje, 2 artikla, 25 artikla já 27 artikla sehe toos lohtâšuvvee iävtutátulâš lasepevdikirje 1 artikla, 2 artikla já 5 artikla 1 já 4 saje (SopS 8/1976)
OA olmoošvuoigâdvuotâkomitea uáivileh 1.2.2019 almottâsân nr 2668/2015 (Tiina Sanila-Aikio) já nr 2950/2017 (Klemetti Näkkäläjärvi já iäráseh)
Kei meid AHR 2019:89
Korkein hallinto-oikeus käyttää ylintä tuomiovaltaa hallintolainkäyttöasioissa. Suurin osa korkeimmassa hallinto-oikeudessa ratkaistavista asioista tulee valituksina muista hallintotuomioistuimista. KHO:n päätöksistä ei voi valittaa. www.kho.fi
© Koodiviidakko Oy - Y-tunnus 1939962-1